Utanç duygusunun temelinde ne yatar? Toplumsal beklentiler mi, kişinin egosu mu?

Utanç, suçluluk ve vicdan azabı duyguları kişiliğimizin süperego bölümünden beslenir. Toplumsal kalıplar, inançlar, değerler, gelenekler, töreler, ahlaki kalıplar süperegoyu oluşturur. Bu kavramlar hem kolektif bilinçle hem de aileden bireye aktarılır. Ego kavramının psikoloji bilimindeki karşılığı benliktir. Sağlıklı bir benlik, süperego ve id arasında denge kurabilmiştir. Süperego sürekli olarak benliğimize hâkim olmaya ve ona istediklerini yaptırmaya çalışır. Ego süperegoya ters davrandığında, süperego her zaman kullandığı iki sopasıyla egoyu âdeta döver. Bu sopalardan biri utanç ve suçluluk, diğeri ise vicdan azabıdır. Sağlıklı bir ego, toplumun sağlıksız kalıplarını aşmış, Kohlberg’in ahlak gelişim kuramındaki “Evrensel Ahlak İlkeleri” düzeyine ulaşmıştır. Bu düzeyde süperego artık bu cezalandırma araçlarını kullanamaz ve bu düzeye ulaşmış bir ego (benlik) artık sağlıklıdır. Suçluluk, utanç ya da vicdan azabı gibi duyguları tamamen kendi özgün değerlendirmesiyle yerinde ve dozunda yaşar.